Facillimum id quidem est, inquam. Pisone in eo gymnasio, quod Ptolomaeum vocatur, unaque nobiscum Q. Nescio quo modo praetervolavit oratio. Etenim semper illud extra est, quod arte comprehenditur. Si enim ad populum me vocas, eum. Eam tum adesse, cum dolor omnis absit; Facile est hoc cernere in primis puerorum aetatulis. Sin eam, quam Hieronymus, ne fecisset idem, ut voluptatem illam Aristippi in prima commendatione poneret. Praeclare enim Plato: Beatum, cui etiam in senectute contigerit, ut sapientiam verasque opiniones assequi possit. Quis negat?
Contineo me ab exemplis.
Nam quid possumus facere melius? Cum ageremus, inquit, vitae beatum et eundem supremum diem, scribebamus haec. Quod ea non occurrentia fingunt, vincunt Aristonem; Non igitur potestis voluptate omnia dirigentes aut tueri aut retinere virtutem. Vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno? Nemo igitur esse beatus potest. Quis non odit sordidos, vanos, leves, futtiles?
Sed ut iis bonis erigimur, quae expectamus, sic laetamur iis, quae recordamur. Nam Pyrrho, Aristo, Erillus iam diu abiecti. Tum Lucius: Mihi vero ista valde probata sunt, quod item fratri puto. Quid enim necesse est, tamquam meretricem in matronarum coetum, sic voluptatem in virtutum concilium adducere?
Nosti, credo, illud: Nemo pius est, qui pietatem-;
Nec vero alia sunt quaerenda contra Carneadeam illam sententiam. Si stante, hoc natura videlicet vult, salvam esse se, quod concedimus; Hic ego: Pomponius quidem, inquam, noster iocari videtur, et fortasse suo iure. Quid ait Aristoteles reliquique Platonis alumni? Non quam nostram quidem, inquit Pomponius iocans; Ne in odium veniam, si amicum destitero tueri. Nam aliquando posse recte fieri dicunt nulla expectata nec quaesita voluptate. Cupit enim dícere nihil posse ad beatam vitam deesse sapienti. Vives, inquit Aristo, magnifice atque praeclare, quod erit cumque visum ages, numquam angere, numquam cupies, numquam timebis. Esse enim quam vellet iniquus iustus poterat inpune. Neque solum ea communia, verum etiam paria esse dixerunt. Quodcumque in mentem incideret, et quodcumque tamquam occurreret.
Quae cum dixisset paulumque institisset, Quid est? Verum esto: verbum ipsum voluptatis non habet dignitatem, nec nos fortasse intellegimus. Sic consequentibus vestris sublatis prima tolluntur. Expressa vero in iis aetatibus, quae iam confirmatae sunt. Non igitur potestis voluptate omnia dirigentes aut tueri aut retinere virtutem.
- Hoc dixerit potius Ennius: Nimium boni est, cui nihil est mali.
- Cur igitur, cum de re conveniat, non malumus usitate loqui?
- Atque his de rebus et splendida est eorum et illustris oratio.
- Hoc etsi multimodis reprehendi potest, tamen accipio, quod dant.
Quae fere omnia appellantur uno ingenii nomine, easque virtutes qui habent, ingeniosi vocantur. Primum cur ista res digna odio est, nisi quod est turpis? Vitae autem degendae ratio maxime quidem illis placuit quieta. Sed eum qui audiebant, quoad poterant, defendebant sententiam suam. Sed erat aequius Triarium aliquid de dissensione nostra iudicare. Faceres tu quidem, Torquate, haec omnia; Egone quaeris, inquit, quid sentiam? Iam quae corporis sunt, ea nec auctoritatem cum animi partibus, comparandam et cognitionem habent faciliorem. Conferam tecum, quam cuique verso rem subicias; Apparet statim, quae sint officia, quae actiones.